Chiều 02/11, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 6, Quốc hội nghe Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung trình bày Tờ trình của Chính phủ về dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi).

Người 75 tuổi sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí

Luật mới quy định chế độ trợ cấp hưu trí xã hội do ngân sách nhà nước bảo đảm trên cơ sở kế thừa và phát triển một phần từ quy định về trợ cấp xã hội hằng tháng đối với người cao tuổi.

Theo đó, người dân Việt Nam được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội khi từ đủ 75 tuổi trở lên và không hưởng lương hưu hoặc trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng, trừ trường hợp khác theo quy định của Chính phủ.

Người dân Việt Nam từ đủ 70 tuổi đến dưới 75 tuổi thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo và đáp ứng đủ điều kiện quy định thì được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội trên cơ sở đề nghị của Chính phủ phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng của ngân sách nhà nước từng thời kỳ.

Đóng bảo hiểm xã hội 15 năm sẽ được hưởng lương hưu

Đáng chú ý luật đã mở rộng quyền lợi cho người tham gia bảo hiểm xã hội như giảm điều kiện về số năm đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu để được hưởng lương hưu hằng tháng. Bên cạnh đó, người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện được hưởng trợ cấp thai sản.

Người lao động khi nghỉ việc có thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc từ đủ 15 năm trở lên thì được hưởng lương hưu nếu đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định của Bộ luật Lao động.

Về mức lương hưu hằng tháng, đối với lao động nữ bằng 45% mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội quy định tương ứng 15 năm đóng bảo hiểm xã hội, sau đó cứ thêm mỗi năm đóng thì tính thêm 2%, mức tối đa bằng 75%.

Đối với lao động nam bằng 45% mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội quy định tương ứng 20 năm đóng bảo hiểm xã hội, sau đó cứ thêm mỗi năm đóng thì tính thêm 2%, mức tối đa bằng 75%.

Trường hợp lao động nam có thời gian đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 15 năm đến dưới 20 năm, mức lương hưu hằng tháng bằng 40% mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội quy định, sau đó cứ thêm mỗi năm đóng thì tính thêm 1%.

Bên cạnh đó, đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, mức trợ cấp thai sản là 2 triệu đồng cho mỗi con được sinh ra và mỗi thai từ 22 tuần tuổi trở lên chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ.

Bổ sung đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội

Theo quy định của luật mới, đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội là người làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn có thời hạn từ đủ 1 tháng trở lên, kể cả trường hợp người lao động và người sử dụng lao động thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên.

So với Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014, Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi đã bổ sung đối tượng tham gia là chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh tham gia theo quy định của Chính phủ.

Bên cạnh đó là người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật; thành viên hội đồng quản trị, tổng giám đốc, giám đốc, thành viên ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên và các chức danh quản lý khác được bầu của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy định của Luật Hợp tác xã không hưởng tiền lương.

Trong luật cũng nêu ra mức tham chiếu là mức tiền dùng để tính mức đóng, mức hưởng một số chế độ bảo hiểm xã hội trong luật này do Chính phủ quyết định.

Mức tham chiếu được điều chỉnh trên cơ sở mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng, tăng trưởng kinh tế, phù hợp với khả năng của ngân sách nhà nước và quỹ bảo hiểm xã hội. Chính phủ quy định chi tiết điều này.

Trước đó Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho hay mức tham chiếu được dùng khi thực hiện cải cách chính sách tiền lương trong thời gian tới, bỏ mức lương cơ sở.

Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 75/2024/NĐ-CP điều chỉnh lương hưu, trợ cấp BHXH và trợ cấp hằng tháng (Nghị định số 75). Với tinh thần chủ động chuẩn bị sẵn mọi nguồn lực chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng theo mức mới, ngay trong ngày đầu tiên Nghị định số 75 có hiệu lực thi hành (1/7/2024), BHXH Việt Nam có Công văn số 2128/BHXH-TCKT yêu cầu BHXH các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tập trung triển khai công tác chi trả ngay từ hôm nay để người hưởng được nhận chế độ nhanh nhất, kịp thời nhất.

Mức tăng cao so với chỉ số giá tiêu dùng và tăng trưởng kinh tế

Trước đó, ngày 29/6/2024, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết họp thứ 7, Quốc hội khóa XV. Một trong những nội dung đáng chú ý của Nghị quyết là thống nhất điều chỉnh tăng 15% lương hưu, trợ cấp BHXH từ ngày 1/7/2024. Đây là tin vui với hàng triệu người trên cả nước.

Theo Nghị quyết, từ ngày 1/7/2024, điều chỉnh tăng thêm 15% trên mức lương hưu, trợ cấp BHXH và trợ cấp hằng tháng của tháng 6/2024. Phạm vi áp dụng rộng lớn, bao gồm người đang hưởng lương hưu từ tham gia BHXH bắt buộc (khối nhà nước, tư nhân) và người tham gia BHXH tự nguyện. Đồng thời, đối với người đang hưởng lương hưu trước năm 1995, sau khi điều chỉnh mà có mức hưởng thấp hơn 3,2 triệu đồng/tháng thì điều chỉnh tăng 0,3 triệu đồng/tháng, có mức hưởng từ 3,2 triệu đồng/tháng đến dưới 3,5 triệu đồng/tháng thì điều chỉnh bằng 3,5 triệu đồng/tháng.

Tại Điều 57 Luật BHXH hiện hành quy định: “Chính phủ quy định việc điều chỉnh lương hưu trên cơ sở mức tăng chỉ số giá tiêu dùng và tăng trưởng kinh tế phù hợp với ngân sách nhà nước và quỹ BHXH”. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, năm 2023, tăng trưởng kinh tế đạt 5,05% và chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng 3,25%. Năm 2024, tăng trưởng kinh tế đạt trên 6% và chỉ số giá tiêu dùng là dưới 4%.

Như vậy, việc đề xuất điều chỉnh lương hưu và trợ cấp BHXH hằng tháng tăng với tỷ lệ 15% là mức tăng cao so với chỉ số giá tiêu dùng và tăng trưởng kinh tế. Đây là mức tăng thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước đối với người đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng, đảm bảo hợp lý, hài hòa, có sự chia sẻ giữa người đang đóng BHXH và người đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng, giữa khu vực nhà nước và khu vực ngoài nhà nước, giữa các thế hệ tham gia và thụ hưởng chính sách. Tỷ lệ tăng lần này đã được cơ quan chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan tính toán kỹ lưỡng đảm bảo khả năng cân đối Quỹ BHXH trong dài hạn. Ngoài lương hưu hằng tháng, người hưởng còn được cấp thẻ BHYT miễn phí trong suốt thời gian nghỉ hưu để được hưởng các quyền lợi khám chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe do Quỹ BHYT chi trả với mức hưởng là 95%.

Khẩn trương chi trả tới người hưởng ngay từ ngày đầu

Nhằm kịp thời bảo đảm người hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH theo mức hưởng mới trong thời gian sớm nhất ngay sau khi Nghị định số 75 có hiệu lực, tại Công văn số 2128/BHXH-TCKT, BHXH Việt Nam yêu cầu BHXH các tỉnh, thành phố tập trung đảm bảo tốt nguồn kinh phí, nhân lực, hạ tầng công nghệ thông tin…, đảm bảo chi trả kịp thời và đầy đủ quyền lợi của người thụ hưởng ngay từ ngày 01/7/2024 (bao gồm cả người hưởng bằng tiền mặt và người hưởng qua tài khoản cá nhân).

Bên cạnh đó, BHXH các tỉnh, thành phố cần tăng cường kiểm tra, giám sát quá trình chi trả cho người hưởng; phối hợp, giải quyết, xử lý dứt điểm tình huống phát sinh, phản ánh kịp thời vướng mắc trong quá trình tổ chức, thực hiện. Chủ động phối hợp với các cơ quan liên quan tăng cường tuyên truyền, phổ biến tới người hưởng về quyền lợi theo mức hưởng mới, lịch chi trả để người dân chủ động nắm được thông tin.

Trước đó, song song với công tác tham mưu, BHXH Việt Nam cũng chủ động tính toán, lên phương án cụ thể thực hiện. Trong đó, Lãnh đạo BHXH Việt Nam đã tổ chức nhiều cuộc họp với các đơn vị chuyên môn về công tác chuẩn bị, sẵn sàng chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH theo mức tăng mới khi quy định được thông qua. Việc chi trả với thời gian thực hiện gấp, số người thụ hưởng lớn ở đa dạng các nhóm sẽ có không ít áp lực, đòi hỏi các công chức, viên chức và người lao động trong toàn ngành BHXH Việt Nam quyết tâm, nêu cao tinh thần trách nhiệm, nỗ lực cao nhất để người hưởng được nhận chế độ thuận lợi, kịp thời, đúng quy định.

Người dân phấn khởi, vui mừng khi nhận lương hưu mới

Nhằm kịp thời nắm bắt tình hình và chỉ đạo BHXH các địa phương nhanh chóng triển khai công tác chi trả theo mức hưởng mới tới người hưởng, ngay trong chiều ngày 1/7, BHXH Việt Nam đã tổ chức các đoàn công tác do Tổng Giám đốc Nguyễn Thế Mạnh và Phó Tổng Giám đốc Trần Đình Liệu làm trưởng đoàn đến làm việc với BHXH TP Hà Nội, BHXH TP.Hồ Chí Minh và trực tiếp xuống thăm hỏi tại nhà của một số người dân thụ hưởng chính sách trong đợt này.

Bà Lương Thị Hai (91 tuổi, phường Yết Kiêu, quận Hà Đông, TP.Hà Nội) không giấu được sự xúc động khi được Đảng, Nhà nước, Chính phủ quan tâm tăng lương hưu và được cơ quan BHXH Việt Nam trực tiếp xuống thăm hỏi, trao lương hưu tại nhà. Trước đây, bà Hai công tác tại Nhà máy cơ khí nông nghiệp và nghỉ việc (vào tháng 4/1984) với số tiền hưởng BHXH khi đó là 290 đồng. Đến nay, qua nhiều lần được Nhà nước điều chỉnh tăng, số tiền hưởng của bà Hai là 4.813.100 đồng, tăng 627.800 đồng so với mức lương tháng 6/2024 (4.185.300 đồng). Do tuổi cao, sức khỏe yếu nên bà Hai được chi trả tiền hưu ngay tại nhà, mà không phải ra các điểm chi trả.

Đặc biệt, bên cạnh số tiền lương hưu ổn định hằng tháng, bà Hai còn được cấp thẻ BHYT miễn phí để chăm sóc sức khỏe khi ốm đau. Với căn bệnh đái tháo đường của mình, bà Hai thường xuyên sử dụng thẻ BHYT để đi khám chữa bệnh. Nhờ đó, bà Hai thêm an tâm tuổi già, mà không phải nhờ cậy vào con cháu.

Bà Lê Thị Chí (61 tuổi, phường Kiến Hưng, quận, Hà Đông, TP Hà Nội) sau thời gian tham gia BHXH bắt buộc, đến khi nghỉ việc, bà tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện 5 năm 4 tháng (đóng 1 lần cho những năm còn thiếu) để đủ điều kiện hưởng chế độ hưu vào tháng 7/2018. Bày tỏ sự vui mừng, phần khởi khi nhận mức lương hưu mới lần này, bà Chí cho biết, ngay trong đầu giờ chiều nay (ngày 1/7) bà đã nhận lương hưu qua tài khoản ATM với số tiền là 2.344.400 đồng (tăng 305.800 đồng so với mức lương tháng 6/2024).

Theo bà Chí, việc lĩnh chế độ qua tài khoản ngân hàng đã đem lại cho bà rất nhiều lợi ích, vừa nhanh, vừa an toàn, mà lại không phải mất thời gian đi đến các điểm chi trả. Nói đến việc tăng lương, bà Chí chia sẻ: "Cảm ơn Đảng và Nhà nước đã rất quan tâm đến những người nghỉ hưu như chúng tôi, dù là người tham gia BHXH bắt buộc hay BHXH tự nguyện thì đều được tăng lương hưu lần này. Ngoài tiền hưu hằng tháng, tôi còn được Nhà nước cấp thẻ BHYT miễn phí nên tuổi già có ốm đau, tôi cũng không phải lo lắng. Giờ tôi vẫn thường xuyên nhắc các con, các cháu của mình làm gì thì làm, nhưng lúc còn khỏe, cứ phải tham gia BHXH hằng tháng để khi về già có lương hưu và BHYT Nhà nước lo cho. Khi đó, mình yên tâm, không phải nghĩ ngợi gì".

Theo thống kê, với phạm vi áp dụng rộng lớn, ở lần chi trả mức hưởng mới theo Nghị định số 75, cả nước sẽ có hơn 3,3 triệu người được điều chỉnh tăng lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng. Trong đó có khoảng 200.000 người hưởng lương hưu, trợ cấp trước ngày 1/1/1995 tiếp tục được điều chỉnh mức hưởng theo số tiền tuyệt đối do ngân sách Nhà nước chi trả. Dự kiến, kinh phí tăng thêm để chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng trong 6 tháng cuối năm 2024 từ ngân sách Nhà nước khoảng 3.700 tỷ đồng và từ Quỹ BHXH là hơn 12.500 tỷ đồng. Tổng kinh phí dự kiến để tăng lương hưu, trợ cấp BHXH và trợ cấp BHXH hằng tháng 6 tháng cuối năm 2024 là hơn 16.200 tỷ đồng.

Tính đến 14 giờ chiều ngày 1/7, với tinh thần chuẩn bị từ sớm, tập trung mọi nguồn lực triển khai, toàn ngành BHXH Việt Nam đã thực hiện chi trả lương hưu và trợ cấp BHXH hằng tháng theo mức hưởng mới tới hơn 60% tổng số người hưởng. Trong đó, về cơ bản, người hưởng đăng ký nhận chế độ qua tài khoản cá nhân đã được chi trả theo mức hưởng mới; những người già yếu, không đi lại được được cơ quan BHXH chi trả trực tiếp tại nhà. Với quyết tâm để người thụ hưởng nhận chế độ nhanh nhất, kịp thời nhất, hiện ngành BHXH Việt Nam đang tiếp tục chi trả cho tất cả người hưởng theo quy định.

Theo quy định tại Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi, lao động nam đủ tuổi nghỉ hưu, đóng bảo hiểm xã hội 15 năm thì mức hưởng bằng 40% bình quân tiền lương tháng đóng. Từ 16 đến 20 năm, mỗi năm tính thêm 1%. Từ năm thứ 20 trở đi, tỷ lệ hưởng lương hưu là 45%, cứ đóng mỗi năm tính thêm 2% cho đến khi hưởng tối đa 75%.

Lao động nữ đủ tuổi nghỉ hưu, đóng bảo hiểm xã hội 15 năm thì mức hưởng bằng 45% bình quân tiền lương làm căn cứ đóng. Mỗi năm sau đó hưởng thêm 2% cho đến khi đạt tỷ lệ tối đa 75%.

Như vậy, cùng đóng bảo hiểm xã hội 15 năm, nữ hưởng lương hưu 45%, nam chỉ 40%.

Dẫn ý kiến của cán bộ công đoàn, người lao động tại các buổi đối thoại trước đó kiến nghị, phóng viên đặt câu: Bộ Luật lao động đã điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu của nam và nữ tiệm cận nhau, nam 62 và nữ 60. Vậy tại sao khi sửa luật BHXH không thay đổi cách tính để giảm tỉ lệ chênh lệch lương hưu của nam và nữ tương ứng với độ tuổi nghỉ hưu?

Lý giải sự không điều chỉnh theo tuổi lao động, ông Nguyễn Duy Cường, Phó Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm xã hội (Bộ LĐTBXH) Nguyễn Duy Cường cho biết: Việc không điểu chỉnh này do tính đến việc cân đối Quỹ BHXH. Bên cạnh đó, Luật mới kế thừa từ Luật Bảo hiểm xã hội 2014, không thay đổi công thức tính lương hưu.

Ban soạn thảo chỉ bổ sung cách tính tỉ lệ lương hưu với lao động nam đóng từ 15 năm đến dưới 20 năm, vì Luật Bảo hiểm xã hội hiện hành không có quy định với nhóm này. Đồng thời để đảm bảo việc sửa Luật BHXH đóng 15 năm được lĩnh lương hưu.

Tỷ lệ hưởng lương hưu bình quân với mỗi năm tham gia bảo hiểm xã hội của các nước trên thế giới chỉ khoảng 1,7%; Trung Quốc, Hàn Quốc khoảng 1%. Riêng Việt Nam, tỷ lệ này theo luật hiện hành là 2,14% với nam và 2,5% với nữ.

Căn cứ theo tỷ lệ này, mức hưởng của lao động nam ban đầu được đề xuất 2,25% mỗi năm, đóng đủ 15 năm hưởng 33,75%. Như vậy sẽ rất thiệt thòi. Sau khi tiếp thu góp ý của đại biểu Quốc hội, đánh giá kỹ tác động lẫn khả năng cân đối của Quỹ Hưu trí tử tuất, mức hưởng lương hưu được điều chỉnh lên 40%, tăng 6,25% so với đề xuất trước đó.

Để đạt mức hưởng 75%, nam giới cần đóng BHXH 35 năm, nữ giới chỉ cần cần đóng BHXH có 30 năm.